Leestijd: 3 minuten
Gevolgen van het Coronavirus voor contracten
Sinds enkele weken is Nederland in de ban van het Coronavirus (COVID-19). Behalve voor de volksgezondheid heeft het Coronavirus ook grote gevolgen voor de economie. Het virus dwingt veel ondernemers om hun deuren (tijdelijk) te sluiten en soms kunnen zij geen producten meer leveren of ontvangen zij geen goederen meer van leveranciers. Velen kunnen de gemaakte afspraken niet meer nakomen. Oftewel, door overmacht zijn veel ondernemers niet in staat om te voldoen aan contractuele verplichtingen. Maar wanneer is in juridisch opzicht sprake van overmacht? En als een ondernemer als gevolg van Corona-maatregelen niet aan zijn contractuele verplichtingen voldoet, heeft de wederpartij dan recht op schadevergoeding of kan hij de overeenkomst ontbinden?
Overmacht (force majeure)
Overmacht, ook wel ‘force majeure’ genoemd, wordt geregeld in artikel 6:75 Burgerlijk Wetboek (BW). Op grond van deze bepaling kan een tekortkoming niet aan de schuldenaar worden toegerekend, als die tekortkoming niet te wijten is aan schuld van de debiteur en evenmin voor diens risico behoort te blijven. Toerekening is een voorwaarde voor het ontstaan van een verplichting tot schadevergoeding, zo volgt uit art. 6:74 lid 1 BW. Oftewel, de ondernemer die door overmacht niet in staat is om aan zijn contractuele verplichtingen te voldoen, hoeft geen schadevergoeding te betalen. Soms heeft de schuldeiser wel recht op een zogenaamde verrijkingsvergoeding (art. 6:78 BW). Die situatie kan zich voordoen indien de schuldenaar door de overmachtssituatie in een betere toestand komt te verkeren.
De wet regelt echter niet wanneer precies sprake is van overmacht. Sterker nog, de wet gebruikt het woord ‘overmacht’ (opzettelijk) niet eens. Uit de wetsformulering kan enkel worden afgeleid dat van overmacht sprake is, indien een tekortkoming niet te wijten is aan schuld van de debiteur en ook niet aan hem kan worden toegerekend. In de praktijk zullen dat maar weinig gevallen zijn. Er zal dus niet heel snel sprake zijn van overmacht. Er is bijvoorbeeld geen sprake van overmacht als de schuldenaar de tekortkoming had kunnen voorkomen. En ook is er geen overmacht, indien de schuldenaar de nakoming van de overeenkomst alsnog op een andere wijze kan bewerkstelligen, bijvoorbeeld door de afgesproken zaken door een andere leverancier te laten leveren.
Contractuele uitzonderingen op de wettelijke overmacht
Naar Nederlands recht is dus niet snel sprake van overmacht. Maar de wettelijke regeling is zogenaamd ‘regelend recht’. Dat houdt in dat partijen het overmachtsbegrip nader kunnen definiëren en eventueel kunnen uitbreiden. In de praktijk gebeurt dat ook veelvuldig. In algemene voorwaarden komen vaak bepalingen voor die bepaalde omstandigheden als overmacht bestempelen. Het is daarom van belang om eerst te onderzoeken welke regels van toepassing zijn op de gesloten overeenkomst. Is er een schriftelijke overeenkomst gesloten en zijn er algemene voorwaarden van toepassing?
Ontbinding na een tekortkoming in de nakoming
Overmacht heeft niet tot gevolg dat de schuldenaar automatisch bevrijd wordt van zijn verplichtingen. De tekortkoming geeft de wederpartij echter meestal het recht de overeenkomst te ontbinden (art. 6:265 BW). Dat recht heeft de schuldeiser ook indien de schuldenaar de overeenkomst niet kan nakomen vanwege overmacht. Ontbinding bevrijdt partijen van hun verplichtingen. Als ontbinding het gevolg is van overmacht, dan heeft de wederpartij in de regel geen recht op schadevergoeding.
Ook als geen sprake is van een tekortkoming van de wederpartij, kan de schuldeiser de overeenkomst soms ontbinden wegens onvoorziene omstandigheden (art. 2:258 BW). Of het Coronavirus zo’n omstandigheid vormt, zal sterk afhangen van de omstandigheden van het geval.
Of de schuldeiser de mogelijkheid van ontbinding ten dienste staat, is verder ook afhankelijk van hetgeen partijen bepaald hebben in hun overeenkomst. Het is bijvoorbeeld mogelijk om de mogelijkheid van ontbinding uit te sluiten of aan bepaalde voorwaarden te koppelen.
Wilt u weten waar u aan toe bent?
Afgezien van de in deze bijdrage genoemde omstandigheden en wetsbepalingen, kunnen in de praktijk nog veel meer regels een rol spelen, zeker wanneer de door u gesloten overeenkomst een internationaal tintje heeft. Leg uw situatie daarom voor aan de specialisten van NORD, uiteraard op gepaste sociale afstand. Een telefoontje is altijd vrijblijvend. Indien nodig geven de deskundigen een op uw situatie toegesneden advies.
