Leestijd: 7 minuten
Heeft u een sommatiebrief of dagvaarding ontvangen waarin u wordt aangesproken wegens vermeende inbreuk op auteursrechten op een foto? Dan is nog niet gezegd dat u daadwerkelijk inbreuk maakt. In sommige gevallen kan het lonen om verweer te voeren tegen de gestelde inbreuk en/of de hoogte van de gevorderde schadevergoeding.
Foto en auteursrechten
Een foto is al snel auteursrechtelijk beschermd. Voor auteursrechtelijke bescherming is vereist dat de maker een ‘eigen intellectuele schepping’ verricht. Dat houdt in dat de auteur vrije en creatieve keuzes maakt en zodoende een ‘persoonlijke noot’ aan zijn werk toevoegt. In het Painer-arrest, dat betrekking had op een eenvoudige portretfoto, heeft het Hof van Justitie uitgelegd op welke wijze de auteur zijn werk een persoonlijke noot kan geven (r.o. 91):
“In de voorbereidende fase kan de auteur de enscenering, de pose van de te fotograferen persoon of de belichting kiezen. Bij het nemen van de portretfoto kan hij de camera-instelling, de invalshoek of de gecreëerde sfeer kiezen. Bij het ontwikkelen van het cliché tot slot kan de auteur kiezen tussen diverse technieken, of in voorkomend geval software gebruiken.”
Dat wil niet zeggen dat iedere foto een auteursrechtelijk beschermd werk oplevert. Vooral ten aanzien van foto’s met een meer ‘technisch’ karakter kan betwijfeld worden of die voldoende oorspronkelijk zijn. Een voorbeeld van zo’n foto met een meer technisch karakter is een productfoto. Bij een productfoto is het doel van de auteur veelal het te fotograferen object zo natuurgetrouw mogelijk weer te geven. De ruimte die de auteur overhoudt voor het maken van creatieve keuzes is dan tamelijk beperkt. Over productfoto’s hebben meerdere rechters al beslist dat die geen eigen intellectuele schepping van de auteur vormen. Die foto’s zijn dus meestal onbeschermd en vrij te gebruiken.
Persoonlijkheidsrechten op foto
De rechthebbende van een auteursrechtelijk beschermde foto heeft het uitsluitende recht deze foto te verveelvoudigen (lees: kopiëren en bewerken) en openbaar te maken. Onder dit laatste valt bijvoorbeeld ook het uploaden of anderszins publiceren van een foto. Als iemand anders zonder toestemming van de rechthebbende deze handelingen verricht en er is geen sprake van een beperking, dan maakt diegene dus inbreuk. Naast deze exploitatierechten heeft de auteursrechthebbende ook nog zogenaamde persoonlijkheidsrechten, ook wel morele rechten genoemd (artikel 25 Auteurswet).
Op grond van zijn persoonlijkheidsrechten heeft de maker van een foto recht op naamsvermelding. Ook kan hij zich verzetten tegen wijzigingen en aantastingen van het werk. Het bijsnijden van een foto kan bijvoorbeeld een wijziging of aantasting opleveren. De verveelvoudiging of openbaarmaking van een bijgesneden foto kan dus een dubbele inbreuk opleveren, namelijk inbreuk op de exploitatierechten én inbreuk op de persoonlijkheidsrechten. Toch impliceert een bewerking niet altijd een inbreuk op persoonlijkheidsrechten, zo blijkt bijvoorbeeld uit deze uitspraak.
Beperking van toepassing?
Soms is een openbaarmaking en/of verveelvoudiging van een foto toegestaan, omdat sprake is van een beperking. Met name het citaatrecht speelt bij foto’s een belangrijke rol. Hoewel het woord ‘citaat’ anders doet vermoeden, mag soms ook een heel werk geciteerd worden. Bij foto’s spreken we dan over een beeldcitaat.
Om van een geldig beeldcitaat te kunnen spreken, moet het citaat wel aan enkele vereisten voldoen (artikel 15a Auteurswet). Zo moet het werk waaruit geciteerd wordt rechtmatig openbaar gemaakt zijn. Verder moet het citaat geschieden in de context van een ‘serieus’ doel en dient de omvang van het citaat beperkt te blijven. Zodra een foto in het verband van de tekst geen andere functie heeft dan die van versiering, dan geldt het citaatrecht niet, zo volgt uit het arrest Damave/Trouw.
De Auteurswet kent nog veel meer beperkingen die van toepassing zouden kunnen zijn op het (online) gebruik van foto’s. Het voert te ver om die hier allemaal te bespreken. De specialisten van NORD kunnen uitstekend beoordelen of uw foto onder een auteursrechtelijke beperking valt.
Schadevergoeding
Als u een beschermde foto gebruikt en er is geen auteursrechtelijk beperking van toepassing, dan is sprake van inbreuk. De rechthebbende kan dan verbieden dat u de foto nog langer verveelvoudigt en/of openbaar maakt. Ook heeft de rechthebbende recht op schadevergoeding. Om de hoogte van de schadevergoeding te bepalen dient men zich af te vragen hoeveel geld te rechthebbende had kunnen vragen indien de inbreukmaker om toestemming (‘licentie’) zou hebben gevraagd. De schadevergoeding is dus in wezen gelijk aan de licentievergoeding. De rechthebbende heeft geen recht op een extra ‘opslag’.
Een professionele fotograaf kan doorgaans eenvoudig aantonen welke vergoeding hij of zij gewoonlijk krijgt voor het gebruik van zijn of haar werk. Als het om wat voor reden ook niet mogelijk is om op deze manier de hoogte van de schade te bepalen, dan mag de rechter de hoogte van de schadevergoeding schatten. De rechtspraak knoopt dan vaak aan bij algemene richtlijnen, zoals de Tarievenlijst Stichting Foto Anoniem.
Sommatiebrief ontvangen of versturen?
Het voorgaande is een sterk vereenvoudigde analyse van een situatie waarbij mogelijk inbreuk wordt gemaakt op een foto. Heeft u een sommatiebrief ontvangen, dan kunnen de advocaten van NORD een op uw situatie toegespitst advies geven. Soms is het zinvol om verweer te voeren, soms kunt u beter gewoon betalen. NORD geeft u daarin een nuchter advies.
Ook fotografen staan wij graag bij om hun foto’s te beschermen. NORD Advocaten heeft zeer ruime ervaring met de bescherming van intellectueel eigendom. In sommige gevallen is een sommatiebrief voldoende om ervoor te zorgen dat u als fotograaf een eerlijke vergoeding krijgt voor het gebruik van uw foto’s.
