Leestijd: 5 minuten
Verjaring
Verjaring is een belangrijk onderdeel van het civiele recht en doet zich in twee varianten voor. Het is mogelijk dat men na verloop van een bepaalde tijd iets krijgt (verkrijgende verjaring). Ook is het mogelijk dat men van een bepaalde verbintenis wordt bevrijd (bevrijdende verjaring). Een voorbeeld van verkrijgende verjaring is de situatie waarin de bezitter van een stuk grond, die te kwader trouw is, na 20 jaar eigenaar van de grond wordt (art. 3:306 BW). Een voorbeeld van bevrijdende verjaring is het geval waarin iemand 5 jaar lang een factuur niet betaalt (art. 3:307 lid 1 BW). Na afloop van die termijn kan de schuldeiser de schuldenaar niet meer dwingen de factuur alsnog te betalen.
Soms kan de schuldeiser de verjaring voorkomen. Dat heet in het recht ‘stuiting’. Stuiting kan plaatsvinden door het aanhangig maken van een gerechtelijke procedure (art. 3:316 BW). Soms kan de schuldeiser volstaan met het sturen van een schriftelijke aanmaning aan de schuldenaar (art. 3:317 BW).
De achtergrond van de verjaringsregels is vooral dat daarmee de rechtszekerheid is gediend. Na verloop van tijd hoeft de schuldenaar niet meer te verwachten dat schuldeiser zijn recht te gelde maakt. Het recht moet zich dan als het ware aansluiten bij de feitelijk bestaande situatie.
Rechtsverwerking
Rechtsverwerking lijkt een beetje op verjaring, maar is toch net iets anders. Bij rechtsverwerking gaat het erom dat iemand een bepaald recht heeft ‘verwerkt’, oftewel dat hij er geen beroep meer op kan doen. Dit leerstuk is gebaseerd op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid (art. 6:2 lid 2 en art. 6:248 lid 2 BW).
Het is vaste rechtspraak van de Hoge Raad dat sprake is van rechtsverwerking wanneer de gerechtigde zich heeft gedragen op een wijze die naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid met het vervolgens geldend maken van het recht onverenigbaar is. Daarvoor is enkel tijdsverloop niet voldoende. Er moet sprake zijn van bijzondere omstandigheden op grond waarvan bij de wederpartij gerechtvaardigd vertrouwen is gewekt dat de rechthebbende zijn aanspraak niet meer geldend zal maken, of waardoor de positie van de wederpartij onredelijk verzwaard of benadeeld zou worden indien het recht of de bevoegdheid alsnog geldend wordt gemaakt. Hoewel tijdsverloop niet voldoende is, is het wel een relevante omstandigheid bij beoordeling van de vraag of de rechthebbende zich heeft gedragen op een wijze die naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onverenigbaar is met het vervolgens geldend maken van zijn recht of bevoegdheid.
Merkenrecht
In de merkenwetgeving is een specifieke rechtsverwerkingsregel opgenomen. Voor Benelux-merkrechten vinden we die in art. 2.30septies Benelux-Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom. Eenzelfde bepaling komen we voor Uniemerken tegen in art. 61 Uniemerkenverordening.
Deze regeling komt er kort gezegd op neer dat de houder van een ouder merkrecht die het gebruik van een jonger merk bewust heeft gedoogd gedurende vijf jaar of langer, niet langer kan eisen dat het jongere merk nietig wordt verklaard.
Hoewel in de literatuur en rechtspraak over deze regeling gesproken wordt over rechtsverwerking, lijkt het hier eerder te gaan om een situatie van bevrijdende verjaring. Het wetsartikel noemt immers expliciet een termijn van vijf jaar.
Hoe dan ook, over deze regeling heeft het Hof van Justitie recentelijk in het arrest Heitec/Heitech een belangwekkende uitspraak gewezen. Aan de orde was o.a. de vraag of de merkhouder de rechtsverwerkingstermijn kan stuiten door een sommatiebrief te sturen. Het antwoord van het Hof van Justitie luidt dat dit inderdaad mogelijk is, mits de merkhouder na een negatief antwoord binnen een redelijke termijn alsnog administratief beroep of een beroep in rechte instelt. Anders zou de merkhouder de regeling kunnen omzeilen door steeds met tussenpozen van net geen vijf jaar brieven te sturen.
Ook heeft het Hof van Justitie beslist dat de voltooiing van de vijfjaarstermijn niet alleen tot gevolg heeft dat de merkhouder niet langer het jongere merk nietig kan laten verklaren en/of een verbodsvordering kan vorderen, maar ook dat de merkhouder niet langer nevenvorderingen kan instellen. Denk hierbij aan een vordering tot schadevergoeding of vernietiging van inbreukmakende waren.
Andere intellectuele eigendomsrechten
Opvallend is dat de wetgever geen bijzondere regeling omtrent verjaring en rechtsverwerking heeft opgenomen in de wetgeving van andere intellectuele eigendomsrechten. Er bestaan dus geen specifieke verjarings- en rechtsverwerkingsregels in het auteursrecht, modellenrecht, octrooirecht en handelsnaamrecht.
Hoewel in juridische literatuur de vraag is gesteld of van het Heitec/Heitech-arrest wellicht ‘reflexwerking’ uitgaat naar andere intellectuele eigendomsrechten, zullen wij het voorlopig moeten doen met de algemene civielrechtelijke regels over verjaring en rechtsverwerking. Bij gebreke van specifieke Europese regels hieromtrent, gelden de Nederlandse regels. Er is niet veel rechtspraak beschikbaar over verjaring en rechtsverwerking bij andere intellectuele eigendomsrechten dan merkrechten. In het handelsnaamrecht, dat in veel opzichten overeenkomsten vertoont met het merkenrecht, acht de Hoge Raad rechtsverwerking wel mogelijk (HR 25 november 2004, NJ 2005/173 (Overkamp)). Ook in het auteursrecht is rechtsverwerking volgens diverse auteurs mogelijk, namelijk wanneer de rechthebbende op een hem toerekenbare wijze het vertrouwen heeft gewekt dat hij zijn recht niet (langer) wenst uit te oefenen, bijvoorbeeld door in een hem bekende inbreuk te berusten.
Daadkrachtig optreden
Het is verstandig om niet te lang te wachten bij een geconstateerde inbreuk. Daadkrachtig optreden voorkomt dat de rechtbank een beroep op verjaring of rechtsverwerking accepteert. (Te) lang wachten kan er niet alleen voor zorgen dat de rechthebbende zijn rechten verwerkt, maar ook dat het voor een kort geding vereiste spoedeisend belang komt te ontbreken.
Denkt u dat een derde inbreuk maakt op uw rechten? Neem dan contact op met NORD om uw situatie vrijblijvend aan ons voor te leggen. De advocaten van NORD kunnen een inschatting maken van uw slagingskansen en de eventuele inbreuk voortvarend bestrijden.
