Gemeenschapsmodel naar Uniemodel
Sinds 1 mei 2025 is de nieuwe Europese modellenverordening van toepassing. Deze verordening vervangt de Gemeenschapsmodellenverordening die wij sinds 2002 kennen. Het voornaamste doel van de wijziging is modernisering van de bestaande modellenwetgeving vanwege nieuwe ontwikkelingen, met name op technologisch vlak. Hoewel de nieuwe verordening al in werking is getreden, zijn sommige onderdelen pas vanaf 1 juli 2026 van toepassing. In deze blog lichten wij de belangrijkste wijzigingen uit.
Los van inhoudelijke wijzigingen verandert ook de benaming van het modelrecht. Europese modelrechten noemden wij in het verleden Gemeenschapsmodellen. Nu heten zij Uniemodellen. Deze naamswijziging sluit aan bij de wijziging in 2017 van het Europese merkenrecht, toen Gemeenschapsmerken werden omgedoopt tot Uniemerken.
Nieuwe modellenrichtlijn
Naast een nieuwe modellenverordening heeft de Europese Unie ook een nieuwe modellenrichtlijn uitgevaardigd. De nieuwe modellenrecht vervangt de richtlijn uit 1998. De lidstaten moeten de nieuwe modellenrichtlijn omzetten in hun respectieve nationale wetgeving. Voor Nederland zal dit een wijziging van hoofdstuk 3 van het Benelux-Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE) tot gevolg hebben. De lidstaten hebben tot en met 9 december 2027 de tijd om de richtlijn om te zetten.
Uniemodellen en Benelux-modellen
De Uniemodellenverordening bevat regels voor Uniemodellen: modelrechten met geldig binnen de gehele Europese Unie. Wij kennen daarnaast ook Benelux-modellen. Zoals het woord al aangeeft, zijn dit modelrechten met gelding in de Benelux. De regels voor Benelux-modellen zijn te vinden in hoofdstuk 3 BVIE. Afgezien van het verschil in territorium verschillen Uniemodellen en Benelux-modellen niet zoveel van elkaar. Een belangrijk verschil is evenwel dat de Uniemodellenverordening naast een geregistreerde ook een ongeregistreerde variant kent. Dit niet-ingeschreven Uniemodel biedt een kosteloze, driejarige bescherming tegen namaak. Zie hierover ook het eerdere blog van NORD.
Wijzigingen
Verruiming van begrippen ‘model’ en ‘voortbrengsel’
Wat zijn nu de belangrijkste wijzigingen in het modellenrecht? Allereerst zijn de definities van de begrippen ‘model’ en ‘voortbrengsel’ verruimd. Onder deze definities vallen nu ook modellen die niet in fysieke voortbrengselen zijn verwerkt. Digitale producten in bijvoorbeeld virtual reality games of een metaverse zouden ook voor bescherming in aanmerking kunnen komen. Computerprogramma’s zijn (nog steeds) van modelrechtelijke bescherming uitgesloten.
Verruiming beschermingsomvang
Ook de beschermingsomvang van een modelrecht is verruimd. De rechthebbende kan voortaan ook optreden tegen het creëren, downloaden, kopiëren en delen of verspreiden van software voor het 3D-printen van een model. In juridische literatuur was daar discussie over, maar de Europese wetgever heeft aan deze discussie nu een eind gemaakt. Ook kan de rechthebbende voortaan optreden tegen namaakgoederen die zich in transito bevinden, tenzij de eigenaar van deze goederen bewijst dat de modelhouder zich niet kan verzetten tegen het op de markt brengen van deze goederen in het land van eindbestemming.
Reparatie-onderdelen
Verder is de zogenaamde reparatieclausule gewijzigd. De reparatieclausule is een uitzondering op het uitsluitend recht van de modelhouder en heeft betrekking op modelrechtelijk beschermde onderdelen van een samengesteld voortbrengsel. Hierbij moet men vooral denken aan auto-onderdelen. De modelhouder kan niet optreden tegen het vervangen van bijvoorbeeld een grille na een aanrijding. Stel dat de modelhouder dat wel zou kunnen, dan zou iedere concurrentie op de markt voor auto-onderdelen zijn uitgesloten. Dat vond de Europese wetgever onwenselijk.
In de nieuwe verordening is de reikwijdte van de reparatieclausule iets beperkter. In het arrest Acacia/Audi heeft het Hof van Justitie nog beslist dat de reparatieclausule niet beperkt is tot onderdelen van een samengesteld voortbrengsel waarvan de uiterlijke kenmerken bepalen zijn voor het beschermde model. Om die reden konden bijvoorbeeld ook autovelgen als reserveonderdeel worden gezien. Dat is nu niet meer het geval. Bovendien kan de fabrikant of verkoper van reparatieonderdelen alleen een beroep op de reparatieclausule doen, als hij voldoet aan een zorgvuldigheidsverplichting. Hij moet de consument informeren over de commerciële oorsprong van het reserveonderdeel, zodat de consument een keuze kan maken tussen concurrerende voortbrengselen die voor de reparatie kunnen worden gebruikt.
Registratiesymbool
In het auteursrecht kennen wij al langer het copyright notice © en in het merkenrecht de symbolen voor trademark ™ en registered trademark ®. Zie over deze verschillende tekens ook dit eerdere blogbericht. De Uniemodellenverordening introduceert nu ook een registratiesymbool voor modellen, dat bestaat uit een in een cirkel geplaatste letter Ⓓ.
Conclusie
De veranderingen in het modellenrecht zijn niet heel opzienbarend. Het gaat vooral om een actualisering. Toch biedt het verruimde modellenrecht kansen voor sommige ondernemers, zoals ondernemers die zich bezighouden met de vormgeving van digitale modellen of ondernemers die actief zijn in de automotive aftermarket. Zij zijn gebaat bij het ruimere toepassingsbereik van het modellenrecht respectievelijk de scherpere omlijning van de reparatieclausule.
Voor vragen over het modellenrecht of het beschermen van design kunt u contact opnemen met de specialisten van NORD.
