Leestijd: 7 minuten
Overzicht
Hoe verhoudt het recht zich tot social media? Op dit blog zal NORD in de vorm van een serie een overzicht geven van enkele opvallende juridische complicaties uit de praktijk, opgedeeld naar onderwerp:
- Inleiding en definities
- Vrijheid van meningsuiting
- Privacy
- Intellectueel eigendomsrecht
- Telecommunicatierecht
- Arbeidsrecht
- Aansprakelijkheid van de social mediabeheerder
- Conclusie en download
Aansprakelijkheid van de social mediabeheerder
In de voorgaande delen is vooral aandacht besteed aan het recht in verhouding tot de gebruiker. In dit deel wordt de positie van de beheerder van het platform van social media bekeken, want ook daarover is inmiddels rechtspraak ontstaan.
Over het algemeen geldt dat er twee soorten van aansprakelijkheden zijn, net als voor de gebruiker, namelijk de strafrechtelijke en de burgerlijke aansprakelijkheid. Er bestaat ook een duidelijke link tussen die twee: Begaat de beheerder namelijk een overtreding of een misdrijf, dan leidt dat automatisch ook tot civiele aansprakelijkheid op grond van het leerstuk van de onrechtmatige daad (artikel 6:162 Burgerlijk Wetboek) en dient de beheerder in beginsel de ontstane schade te vergoeden. Dit is niet anders dan voor de individuele gebruikers. Wat wel anders is, is dat de aansprakelijkheid van de beheerder zich misschien uitstrekt over het handelen van de gebruikers van zijn platform. Met andere woorden, soms kan de beheerder aansprakelijk zijn voor het handelen van zijn gebruikers.
In Nederland kwam de strafrechtelijke aansprakelijkheid aan de orde in de zaak over de Anti-Wilders hyve. Hoewel de beheerder van de Hyve als gedragregel had ingevoerd dat men Wilders niet mocht bedreigen op de website én hij de mogelijkheid om “krabbels” (opmerkingen) achter te laten op de homepage had uitgeschakeld, bleek er toch nog een maas in het net te zijn. Enkele leden van de hyve konden via het door de beheerder geplaatste logo alsnog bedreigingen plaatsen aan het adres van Wilders. Volgens de beheerder was hij vergeten om ook bij die foto de mogelijkheid van “krabbelen” uit te schakelen. Nadat enkele leden van de hyve waren veroordeeld voor bedreiging, lag de vraag voor of de beheerder niet als medepleger of medeplichtige aan de bedreigingen kon worden veroordeeld. Rechtbank Amsterdam achtte dat uit het oprichten van de bewuste hyve en uit het nalatig zijn in het verwijderen van de bedreigingen geen opzet op de bedreigingen en op het samenwerken aan bedreigingen volgt, dus werd de beheerder vrijgesproken.
De civiele aansprakelijkheid is in de praktijk vaker aan de orde, nu benadeelden via deze route een schadevergoeding kunnen claimen. Op basis van een Europese richtlijn is de aansprakelijkheid voor “dienstverleners van diensten van de informatiemaatschappij” uitgesloten als het gaat om 1) mere conduit (oftewel voor de gevallen waarin de dienstverlener slechts een doorgeefluik van informatie is en geen inmenging heeft), 2) voor caching (een dienst voor tijdelijke opslag voor een sneller dataverkeer) en voor 3) hosting van informatie van de klant. In Nederland zijn deze beperkingen in artikel 6:196c Burgerlijk Wetboek opgenomen.
In een civiele zaak bij de Rechtbank Den Haag begin 2013 werd de beheerder van “hetbrandweerforum.nl” aansprakelijk geacht toen foto’s werden geplaatst op het forum, die auteursrechtinbreuk opleverden. Ondanks het feit dat de beheerder deze foto’s niet zelf had geplaatst, werd hij er uiteindelijk wel verantwoordelijk voor gehouden. Een beroep op de uitzondering van aansprakelijkheid van artikel 6:196c Burgerlijk Wetboek (voor hosting) ging niet op, omdat de beheerder een actieve rol had en feitelijk bepaalde wat wel en niet op het forum werd geplaatst. De beheerder was herhaaldijk verzocht de inbreukmakende foto’s te verwijderen, maar was daar nalatig in. Overigens is het nog maar de vraag of een snel verwijderen nog wel iets verandert aan de aansprakelijkheid, aangezien deze al ontstaat op het moment van plaatsing.
Enigszins in lijn hiermee besliste een aantal jaren eerder, in 2007, de voorzieningenrechter te Amsterdam dat de beheerder van het forum van Stichting Martijn aansprakelijk was voor plaatsing van onrechtmatige content (foto’s van de Nederlandse prinsesjes) door leden. De rechter overwoog in dat geval dat, vanwege het bijzondere karakter van het forum (dat ruimte bood aan discussies over pedofilie), de beheerder aansprakelijk was omdat deze had nagelaten om vooraf maatregelen te treffen om misbruik te voorkomen. Het actief toepassen van censuur op voorhand staat echter wel op gespannen voet met de vrijheid van meningsuiting.
Om de aansprakelijkheid uit te sluiten of te beperken kan de beheerder dus niet zonder meer vertrouwen op de wettelijke uitzonderingen op aansprakelijkheden voor dienstverleners van diensten in de informatiemaatschappij. De uitzondering van hosting gaat niet op voor de beheerder van social media, zeker wanneer hij een meer actieve rol speelt bij het beheren van content. De beheerder zal dus een overeenkomst met zijn gebruikers moeten sluiten, waarin enerzijds regels voor het (bonafide) gebruik worden overeengekomen en anderzijds een zogenaamd exoneratiebeding is opgenomen (om aansprakelijkheid uit te sluiten). Deze regels moeten weliswaar gehandhaafd worden, maar voornoemde rechtspraak maakt duidelijk dat de beheerder zich ook weer niet te actief moet bemoeien met de inhoud van het forum. Op die wijze trekt de beheerder immers meer aansprakelijkheid naar zich toe. Een goede notice and take down-procedure zou wellicht claims van derden kunnen helpen voorkomen.
Vervolg
Lees ook op dit blog het slot: Deel 8 met de conclusie en de download.